151: The Months 151: Na Mìosan
Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.
Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Na Mìosan
Tha ainmean nam mìosan ann an Gàidhlig gu math inntinneach. Ach, anns an naoidheamh linn deug, cha robh iad mar a tha iad an-diugh. An-diugh tha An Gearran air a stèidheachadh mar a’ Ghàidhlig air February. Ach chan eil A’ Chailleach againn mar ainm airson April.
Tha gearran a’ ciallachadh each a th’ air a spothadh. Tha e cuideachd a’ ciallachadh each beag – Highland pony. O shean, tha cuid ag ràdh gum b’ e An Gearran na ceithir seachdainean an dèidh a’ chòigeamh latha deug dhen Mhàrt. Tha cuid eile ag ràdh gur e mìos February a bha ann. Tha feadhainn ag ràdh nach robh ann ach an dàrna leth de February. Agus tha cuid eile ag ràdh gun robh e naoi latha a dh’fhaid, agus gun robh e a’ tighinn dìreach às dèidh An Fhaoillich.
Seo na chanas Alasdair MacBheathain anns an fhaclair aige – An Etymological Dictionary of the Gaelic Language: “[An Gearran] forms a part of the animal nomenclature given to the several periods of Spring-time.” An toiseach, Am Faoilleach – mìos nam madaidhean-allaidh. An uair sin An Fheadag, the plover. Mhair sin dìreach seachdain. Tha Dwelly ag ràdh gur e An Fheadag an treas seachdain de February.
Às dèidh na Feadaig, thàinig An Gearran. An uair sin thàinig A’ Chailleach no Old Woman. Bha sin co-ionann ri tràth sa Ghiblean no April.
Carson nach do mhair An Fheadag no A’ Chailleach mar ainmean mhìosan? Chan eil mi cinnteach. Ach chaidh Am Faoilleach a dhèanamh co-ionann ri January is An Gearran co-ionann ri February. Carson a chaidh Am Màrt a thaghadh airson March? Carson nach deach rudeigin Gàidhealach a thaghadh mar An Fheadag no eadhon A’ Chailleach? Ma tha beachd agaibh fhèin, nach cuir sibh fios thugam?
Tha A’ Chailleach againn fhathast ann an seanfhacal:’S iomadh fear a thèid le eallaich ri seachdain chruaidh na Caillich. Many a man carries a load in the hard week of the Cailleach. ’S iomadh fear a thèid le eallaich ri seachdain chruaidh na Caillich. Bha A’ Chailleach ann aig toiseach a’ Ghiblein. Cha robh am feur a’ fàs. Bha daoine a’ giùlain eallaich de dh’fheur air an druim aig an àm sin.
Tha earrann ainmhidheach eile ann as t-Earrach – Na h-Othaisgean. Nì mi iomradh air sin an ath-sheachdain.
Faclan is abairtean: ainmean nam mìosan: the names of the months; anns an naoidheamh linn deug: in the 19th Century; mar a tha iad an-diugh:as they are today; air a stèidheachadh: established; tha gearran a’ ciallachadh each a th’ air a spothadh: gearran means a horse that has been castrated; o shean: in olden times; na ceithir seachdainean an dèidh a’ chòigeamh latha deug dhen Mhàrt: the four weeks following the fifteenth of March; nach robh ann ach an dàrna leth de: that it was only the second half of; naoi latha a dh’fhaid: nine days long; dìreach às dèidh An Fhaoillich: straight after Am Faoilleach; Alasdair MacBheathain: Alexander Macbain; mìos nam madaidhean-allaidh: the month of the wolves; an treas seachdain: the third week; co-ionann ri tràth sa Ghiblean: equivalent to early in April; carson nach do mhair X?: why didn’t X last?; carson nach deach rudeigin Gàidhealach a thaghadh: why didn’t something Gaelic get chosen; ma tha beachd agaibh fhèin, nach cuir sibh fios thugam?: if you have an opinion yourself, why not let me know?; seanfhacal: proverb; aig toiseach a’ Ghiblein: at the start of April; cha robh am feur a’ fàs: the grass wasn’t growing; a’ giùlain eallaich de dh’fheur air an druim aig an àm sin:carrying a load of hay on their back[s] at that time; tha earrann ainmhidheach eile ann as t-Earrach:there’s another animal part [named for an animal] in spring; nì mi iomradh air sin an ath-sheachdain: I’ll give [make] an account of that next week.
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 455
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn